Bijdrage CSLK aan het tijdschrift Communio
De katholieke sociale leer tussen utilitarisme en socialisme
gepubliceerd: dinsdag, 22 oktober 2019
De afgelopen eeuwen hebben verschillende visies op de mens, de arbeid en bezitvorming zich ontvouwt. Enerzijds ontstonden deze uit filosofische overwegingen anderzijds ontwikkelden deze zich van uit de door praktijk geboden productiemiddelen en de aard van de inzet daarvan. De discussie over de juistheid daarvan voeren terug op de morele overweging van het begrip menselijke vrijheid. Daarin is Immanuel Kant (1724 - 1804) voor de moderne tijd van grote betekenis geweest. Hij probeerde daarbij de ethiek in het subject, de mens, zelf te funderen, immers de mens is autonoom in zijn handelen dat bepaald wordt door zijn wil.
Kant hanteerde daarbij de eis van universaliteit van het handelen, het respect voor de menselijke persoon, het gegeven van de menselijke autonomie en het streven naar “het hoogste goed”. De vrijheid van de mens kent meerdere uitwerkingen ten aanzien van de inrichting van de samenleving, meer specifiek de opvattingen over de menselijke arbeid, het ondernemersschap en de rol van het kapitaal. Deze uitwerkingen worden bepaald door de visie op de mens, zijn vrijheid, de onderlinge verhoudingen, de rol van de overheid maar ook de plaats van het maatschappelijke debat.
Het einde van de 18e eeuw kende de opkomst van de industriële revolutie die zich vrij kon ontwikkelen vanuit een dominante vrijheidsgedachte ten aanzien van het ondernemen en het streven naar persoonlijke rijkdom. Als tegen reactie ontwikkelde zich het socialisme dat een andere visie had op het begrip vrijheid en het meer verbond met het gemeenschapsbelang. Beide systemen, het utilitair liberalisme en het socialisme, stonden hier pal tegenover elkaar in hun benadering over de verhouding tussen het vrije individu en het belang van de samenleving als geheel. Daarin verschilde ze ook van mening over de rol van de arbeid.
De katholieke kerk reageerde eerstens fel op de uitwassen van het kapitalisme, speciaal met betrekking tot de arbeidsverhoudingen. Maar ze uitte zich ook zeer kritisch ten opzichte van de collectivistische ideeën van het socialisme van waaruit later het communisme voortkwam.
De bijdrage aan het tijdschrift Communio is een verhandeling over de visie dat de Sociale Leer van de Kerk op de mens en zijn arbeid een tussenpositie in neemt tussen de twee systemen van utilitair liberalisme en socialisme.
Voor het gehele artikel (7 pagina's, 4318 woorden) wordt verwezen naar Communio, 2019, nr. 2.
